Zawody prawnicze

Radca prawny

Terminu „radca prawny” używa się w odniesieniu do wykwalifikowanego prawnika, świadczącego pomoc prawną opierającą się na udzielaniu porad, przeprowadzaniu konsultacji, sporządzaniu opinii, opracowywaniu aktów oraz występowaniu przed sądami i organami administracyjnymi. Osoba wykonująca omawiany zawód jest także kompetentna do sporządzania poświadczeń odpisów dokumentów za zgodność z okazanym oryginałem w zakresie określonym odrębnymi przepisami.

Jeszcze do niedawna radca prawny nie mógł występować w sprawach rodzinnych, jednak regulacje te uległy zmianie i od 2007 roku jest to możliwość, z której przedstawiciele tego zawodu mogą korzystać. Rozszerzenie kompetencji zawodowych dotyczy także zniesienia ograniczeń w sprawach kodeksu karnego. Od pierwszego stycznia bieżącego roku – zgodnie z nowelizacją Kodeksu postępowania karnego – funkcja obrońcy została przyznana blisko 10 tys. radców prawnych.

Osoba wykonująca omawiany zawód w trakcie oraz w związku z wykonywanymi czynnościami korzysta z takiej samej ochrony prawnej, jaka przysługuje sędziom oraz prokuratorom. Jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji, które zdobył podczas wykonywanych czynności. Może wykonywać zawód w ramach stosunku pracy, czyli na podstawie umowy cywilnoprawnej. Świadczyć pomoc wobec osób fizycznych mogą natomiast jedynie osoby niepozostające w stosunku pracy i przyjmujące sprawę w ramach wykonywania zawodu w kancelarii radcowskiej albo w wymienionych spółkach.

Adwokat

Zawód adwokata może wykonywać osoba, która ukończyła studia prawnicze, odbyła tzw. aplikację adwokacką i pracuje, udzielając porad prawnych, sporządzając opinie, opracowując projekty aktów oraz występując przed sądami i urzędami. Osoba wykonująca omawiany zawód zobligowana jest do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji, które zdobyła podczas wykonywania czynności prawnych. Ponadto zobowiązana jest w swojej pracy do postępowania zgodnego z zasadami, wynikającymi z etosu zawodowego, regulowanego przez uchwałę Naczelnej Rady Adwokackiej.

Adwokat może wykonywać swój zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce cywilnej, jawnej, partnerskiej bądź komandytowej. Wspólnikami w wymienionych wcześniej spółkach oraz komplementariuszami w spółce komandytowej mogą być wyłącznie adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni na stałej praktyce zagranicznej pomocy prawnej w Rzeczpospolitej Polskiej.

Nie może zaś wykonywać swojego zawodu, jeśli pozostaje w stosunku pracy bądź jego małżonek pełni funkcje sędziego, prokuratora , czy jest członkiem okręgu izby adwokackiej (w organach dochodzeniowo-śledczych). Ponadto pozbawiony jest możliwości wykonywania zawodowych czynności w sytuacji, gdy został uznany za trwale niezdolnego do ich wykonywania, ubezwłasnowolniony bądź zawieszony.

Sędzia

Przedstawicielem władzy sądowniczej na terenie Rzeczpospolitej Polski, który realizuje konstytucyjną koncepcję państwa prawa, jest sędzia. Przedstawiciele tego zawodu w sądach powszechnych (rejonowym, okręgowym, apelacyjnym) są powoływani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa na czas nieokreślony. Ich stosunek służbowy zawiązuje się po doręczeniu do rąk własnych aktu powołania.

Do sprawowania urzędu w sądach rejonowych może zostać powołana osoba, która:

jest obywatelem Polski i może korzystać w pełni z praw cywilnych oraz obywatelskich,
ukończyła wyższe studia prawnicze na terenie RP i posiada tytuł magistra,
zdała egzamin sędziowski bądź prokuratorski,
pracowała w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej 3 lata lub referendarza sądowego przez 5 lat,
ukończyła 29 lat,
ma nieskazitelny charakter i nieposzlakowaną opinię,
jest zdolna do pełnienia obowiązków pod kątem zdrowotnym.

Do objęcia urzędu w sądach administracyjnych konieczne jest ponadto:

ukończenie 35 roku życia,
posiadanie obszernej wiedzy w dziedzinie administracji publicznej i prawa administracyjnego oraz innych obszarów związanych z działaniem organów administracji,
odbycie co najmniej 8-letniego stażu pracy na stanowisku sędziego, prokuratora, radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, wykazanie co najmniej 8-letniego stażu pracy w zawodzie adwokata, radcy prawnego lub notariusza bądź poświadczenie przynajmniej 10-letniego stażu pracy w zawodach ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub w charakterze asesora sądowego w WSA co najmniej 2 lata.

Stanowiska sędziów sądów okręgowych i apelacyjnych zostają obsadzone przez osoby posiadające odpowiedni staż w zawodzie.
Celem zapewniania sędziom prawidłowego wykonywania powierzonych im czynności, obowiązuje zasada, która zapewnia tym osobom niezawisłość i nieusuwalność ze stanowiska. Osoby wykonujące ten zawód podlegają wyłącznie konstytucji oraz obowiązującym ustawom, a decyzje podejmują na podstawie przepisów materialnych i procesowych oraz wewnętrznego przekonania. Nie może być także pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani też pozbawiony wolności bez uprzedniej zgody właściwego sądu dyscyplinarnego. Zatrzymanie bądź aresztowanie może odbyć się jedynie w przypadku ujęcia na gorącym uczynku. Sędzia odpowiada za wykroczenia dyscyplinarnie.

Prokurator

Osoba wykonująca zawód prokuratora jest funkcjonariuszem publicznym, powoływanym do wyodrębnionego pionu organów państwowych, czyli prokuratury. Najważniejszym jej zadaniem jest strzeżenie praworządności oraz ściganie przestępstw. Rolą osoby sprawującej ten zawód, jest uczestniczenie we wszystkich stadiach procesu karnego.

W płaszczyźnie procesowej jest on oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami, a więc organem, który w imieniu własnym wnosi bądź popiera oskarżenie w sprawach o przestępstwa. W związku z tym jest stroną postępowania i nie reprezentuje własnego interesu w nim, ale interes publiczny (z uwagi na charakterystyczny rozdział kompetencji między organami w RP staje się tym samym „własnym” interesem oskarżyciela). Prokurator zobowiązany jest do podejmowania działań celem uzyskania sprawiedliwego i zgodnego z prawem rozstrzygnięcia sprawy. Takie postępowanie wymaga zachowania obiektywizmu.

Zawód prokuratora może wykonywać osoba, która:

jest obywatelem RP i może korzystać w pełni z praw cywilnych oraz obywatelskich,
ukończyła wyższe studia prawnicze na terenie RP i posiada tytuł magistra,
zdała egzamin sędziowski bądź prokuratorski,
pracowała w charakterze asesora prokuratorskiego co najmniej rok bądź odbyła w wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury okres służby przewidziany w przepisach,
ukończyła 26 lat,
ma nieskazitelny charakter i nieposzlakowaną opinię,
jest zdolna do pełnienia obowiązków pod kątem zdrowotnym.

Komornik sądowy

Organem egzekucyjnym, który działa pod nadzorem sprawowanym przez sąd rejonowy, jest komornik sądowy. Jego działania polegają na dochodzeniu roszczeń cywilnych stwierdzonych tytułem egzekucyjnym. Osoby wykonujące ten zawód przede wszystkim zajmują się egzekwowaniem orzeczeń sądów w sprawach dotyczących należności pieniężnych i niepieniężnych. Wykonuje także inne tytuły wykonawcze na podstawie ugody czy aktu notarialnego, jak również przeprowadza spis inwentarza i sporządza protokół faktycznego stanu przed wszczęciem postępowania procesowego lub wydaniem orzeczenia.

Komornik sądowy ma możliwość korzystania z wielu środków przymusu, określonych w kodeksie postępowania cywilnego oraz szeregu innych ustaw. W świetle prawa jest funkcjonariuszem publicznym, w związku z czym podlega ochronie wynikającej z przepisów Kodeksu karnego.

Osoba wykonująca omawiany zawód występuje – pod względem organizacyjnym – jako prowadząca działalność gospodarczą. Wynika z tego charakterystyczny sposób przyznawania wynagrodzenia. Komornik sadowy nie pobiera wynagrodzenia przypadającego z budżetu państwa z tytułu sprawowanej funkcji. Działalność finansuje przede wszystkim z opłat przewidzianych ustawą z 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji. Oznacza to, że podstawę dochodu stanowi dla niego 15% wartości wyegzekwowanych należności, a zarazem nie może być to kwota niższa niż 1/10 a nie wyższa niż trzydziestokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Ustanowienie stawek minimalnych ma na celu zminimalizowanie ryzyka działań komornika, które koszty przewyższałyby zysk.

Zawód może wykonywać osoba, która:

jest obywatelem RP i może korzystać w pełni z praw cywilnych oraz obywatelskich,
ukończyła wyższe studia prawnicze i odbyła aplikację prawniczą,
zdała egzamin i odbyła przynajmniej 2-letnią praktykę w charakterze asesora komorniczego.

Rzecznik patentowy

Osoba wykonująca zawód rzecznika patentowego zobligowana jest do udzielania pomocy prawnej i technicznej w sprawach własności przemysłowej. Pomoc prawna sprowadza się przede wszystkim do udzielania porad, prowadzenia konsultacji, sporządzania opinii, badania stanu prawnego przedmiotów własności przemysłowej. Wsparcie techniczne opiera się natomiast na opracowywaniu technicznych opisów zgłoszeń do ochrony przedmiotów działalności twórczej przeznaczonych do przemysłowego wykorzystania, badaniu zakresu ich ochrony, prowadzeniu poszukiwań odnośnie stanu techniki.

Rzecznik patentowy pełni funkcję pełnomocnika w postępowaniu przed Urzędem Patentowym, sądami oraz organami administracyjnymi, wydającymi orzeczenie w sprawach własności przemysłowej (z wyłączeniem spraw karnych i karno-skarbowych). Osoba wykonująca omawiany zawód zobligowana jest do zachowania zgodnie z zasadami etyki zawodowej, a zarazem winna zachować samodzielne stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej (w przypadku wykonywania czynności zawodowych w stosunku pracy). Ponadto zobowiązana jest do zachowania w tajemnicy wszystkich informacji, które nabyła w wyniku wykonywania czynności. Obowiązek ten nie dotyczy danych udostępnianych na bazie regulacji o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Zawód rzecznika patentowego może wykonywać osoba, która:

jest obywatelem RP i może korzystać w pełni z praw cywilnych oraz obywatelskich,
ukończyła wyższe studia prawnicze, administracyjne oraz na kierunkach politechnicznych (inżynieria, mechanika, elektronika, mechatronika), chemii, farmacji, weterynarii, biologii i biotechnologii,
odbyła aplikację rzecznikowską.